1979 жылы 114 жасында Заят Мәлікұлы деген қария Монғол елінің Қобда аймағында дүниеден өтті. Марқұмның туған жері мына шығыс жағымызда орналасқан Шыңжан өлкесі. Бұрынғы - Шығыс Түркістан. Хош, сонымен Заят ақсақал 1930-40 жылдары Шығыс Түркістан өлкесінде пайда болған аласапыран тұсында Монғолға өтіп кеткен. Ол жақта анасы, әйелі және екі қызы қалып қойыпты. Олардың ұрпағы әлі сонда тұрып жатыр.
Заят атамыз бес тіл білетін, оқымысты, шариғат жолын ұстанған адам еді. Орыс, қытай, монғол, қазақ, ұйғыр тілдерінде жатық сөйлейтін. Монғолияға келген алғашқы жылдары Ақкөл деген елді мекенде орыстардың жүн жуатын мойкасында жұмыстап, әрі аудармашы қызметін қоса атқарған. 1934 жылы Тақай Тәпбайқызы деген апамыз екеуі жаңадан шаңырақ көтереді. Осы кісіден туған ұл-қыздары қазір түгелдей Қазақстанға көшіп келіп алды.
1965 жылы осы кісінің 100 жасқа толу құрметіне Мемлекет басшысы Ю.Цеденбал арнайы құттықтау жолдап, республикалық ардагерлер кеңесінің төрағасы, генерал Г.Жамяан дегенді жіберіп сый-сияпат көрсетеді. Осы кездесу барысында орталықтан келген бастықтар: «Ақсақал, зейнетақыға қанша төгрег (теңге) аласыз?» – деп сұрапты. Сөйте, Заят қария 100 жасқа дейін ешбір зейнетақы алып көрмепті. Ақсақалды «қоғамға еңбек істемеген адам екен» деп ойлап қалмаңыз. Өмірінде бір күні еңбексіз өтпеген. Былайша айтқанда, бұл адам үкімет тағайындаған зейнетақыдан бас тартқан. Сол үшін отқа да, сотқа да сүйреген. Үкіметтің жәрдемінен бас тарттың, «Халық жауысың» дегенге дейін барған. Сондағы қарияның айтатын уәжісі: «Мен харам ақша алмаймын, өлгенде отқа күйемін, тірі де дұғам қабыл болмайды» – деп, жылайды екен жарықтық. Сондан кейін үкімет адамдары жалыныпты: «Бұл харам дүние емес, жасыңызда істеген еңбегіңіздің ақысы» – десе, ақсақал одан ары жылайды екен: «Ойбай-ау, ол кездегі істеген еңбегім үшін айлық алдым емес пе!» Ақыры үкіметте, Ю.Цеденбал жарықтықта айтып ұқтыра алмаған.
Осы қарияны бізде көрдік. Тура 100-ден асқан шағында қолында таяғы, күміс сақалы желбіреп, үш шақырым жерден жаяулатып, немерелеріне бес ешкісінің сүтін әкеле жататын.
Алланың ісінде шек бола ма? Бертінде естідік, осы кісінің анасы 1989 жылы 143 жасында Шыңжанның Турфан өлкесінде дүниеден өтіпті. Марқұм анасы өмір бойы «бір күні келер» деп ұлын күтіпті. Кешке ұйықтар алдында үй ішіндегі пешке отын толтырып, үстіне су толы шәугім (шәйнек) асып қояды екен. «Ұлы шөлдеп келетін шығар, дайын тұрсын» – дейтін көрінеді. Ол, ол ма, өмір бойы жас баланың жұдырығындай күміс жамбыны (құйма күміс) жіп тағып мойнына асып жүріпті. «Егер де біреу-міреу «Ұлың келді сүйінші» десе, ұялып қалмайын» – деп, дайындаған екен. Марқұм ана дүниеден өтерінде «осы күміс жамбыны қоса жерлеуді» өтініпті. Мүмкін о дүниеге барғанда ұлыма ұшырасармын деген үміті шығар.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ
Комментариев нет:
Отправить комментарий